习题14.5场论初步 1.设a=3i+20j-15k,对下列数量场f(x,y,x),分别计算 grad f和 div(fa) (1)f(xy2=(x+y2+2)5 2) (3)f(x,y,z)=ln(x2+y2+z2) 解(1)grad∫=-(x2+y2+x2)(xi+y+k) div(fa)=-(x2+y2+2)2(3x+20y-15-)。 (2) gradf=2(xi+yj+=k) v(a)=2(3x+20y-15z) (3) gradf=2(x'+y2+22(xi+yj+=k) div(fa)=2( 2.求向量场a=x2i+y2j+z3k穿过球面x2+y2+x2=1在第一卦限部分 的通量,其中球面在这一部分的定向为上侧 解设Σ:x2+y2+z2=1(x≥0,y≥0,z≥0),方向取上侧,则所求通量为 dzdx+ 由于=d=j-x-y)b=4-b= 同理可得∫x=y=8, 所以∫xdh+y2d+=hdh 3.设r=xi+y+k,r=rl,求 (1)满足dvf(r)r]=0的函数f(r) (2)满足 divlgrad f(r)=0的函数f(r) 解(1)经计算得到 a(f(r)x) a(r)y =f(r)+f()y a(r)= f(r)+∫(r) 所以 divlf(r)r=3f(r)+rf(r)
习 题 14.5 场论初步 1.设 ,对下列数量场 ,分别计算 和 : a = 3i + 20 j −15k f x( , y,z) grad f div( fa) (1) f x( , y,z) = + (x y + z ) − 2 2 2 1 2 ; (2) f x( , y,z) = + x 2 2 y + z 2 ; (3) f x( , y,z) = + ln(x 2 2 y + z 2 )。 解(1)grad ( ) ( ) 2 3 2 2 2 f = − x + y + z xi + yj + zk − , div( ) ( ) (3 20 15 ) 2 3 2 2 2 f = − x + y + z x + y − z − a 。 (2) grad f = 2(xi + yj + zk), div( fa) = 2(3x + 20y −15z)。 (3)grad f = 2(x 2 + y 2 + z 2 ) −1 (xi + yj + zk), div( fa) = 2(x 2 + y 2 + z 2 ) −1 (3x + 20y −15z) 。 2.求向量场 穿过球面 在第一卦限部分 的通量,其中球面在这一部分的定向为上侧。 a i j k 2 2 2 = x + y + z x y z 2 2 2 + + = 1 解 设 : 1 ( 0, 0, 0),方向取上侧,则所求通量为 2 2 2 Σ x + y + z = x ≥ y ≥ z ≥ ∫∫ Σ x dydz + y dzdx + z dxdy 2 2 2 , 由于 4 8 (1 ) 1 0 3 2 0 2 2 2 π θ π π = − − = − = ∫∫ ∫∫ ∫ ∫ Σ Σ z dxdy x y dxdy d r dr xy , 同理可得 8 2 2 π = = ∫∫ ∫∫ Σ Σ x dydz y dzdx , 所以 π 8 2 2 2 3 + + = ∫∫ Σ x dydz y dzdx z dxdy 。 3.设r = xi + yj + zk ,r =|r |,求: (1)满足div[ f (r)r] = 0的函数 f r( ); (2)满足div[grad f (r)] = 0的函数 f r( )。 解(1)经计算得到 r x f r f r x f r x 2 ( ) ( ) ( ( ) ) = + ′ ∂ ∂ , ( ) ( ) , ( ( ) ) 2 r y f r f r y f r y = + ′ ∂ ∂ r z f r f r z f r z 2 ( ) ( ) ( ( ) ) = + ′ ∂ ∂ , 所以 div[ f (r)r] = 3 f (r) + rf ′(r)。 1
由divf()r]=0,得3/(r)+r(r)=0,解此微分方程,得到 C f(r) 其中c为任意常数。 (2)t可(=fV,9()x(),y()=x/(),得到 0(xf"()= f()+-2f"() a(yf(I= f(r)+2f"(r), f()+二2f() 所以 ivlgrad f(r]=-f(r)+f"(r) 由 divlgrad f(=0,得2f(r)+rf"()=0,解此微分方程,得到 f()=S 其中c1c2为任意常数 4.计算 grade r+In(c r) 其中c是常矢量,r=x+y+k,且cr>0 解设c=(,c2c2),u=cr+ln(cr),则 C ax c·r)'a 所以 2 cr 5.计算向量场a= grad arctan2沿下列定向曲线的环量: (1)圆周(x-2)2+(y-2)2=1,z=0,从z轴正向看去为逆时针方向 (2)圆周x2+y2=4,z=1,从z轴正向看去为顺时针方向。 解经计算,可得 ,0)
由div[ f (r)r] = 0,得3 f (r) + rf ′(r) = 0,解此微分方程,得到 3 ( ) r c f r = , 其中c为任意常数。 (2)由 ( ) ( ) f r r x x f r = ′ ∂ ∂ , ( ) ( ) f r r x x f r = ′ ∂ ∂ , ( ) ( ) f r r x x f r = ′ ∂ ∂ ,得到 ( ) ( ) ( ) 2 2 3 2 2 f r r x f r r r x f r r x x ′ + ′′ − ⎟ = ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ′ ∂ ∂ , ( ) ( ) ( ) 2 2 3 2 2 f r r y f r r r y f r r y y ′ + ′′ − ⎟ = ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ′ ∂ ∂ , ( ) ( ) ( ) 2 2 3 2 2 f r r z f r r r z f r r z z ′ + ′′ − ⎟ = ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ′ ∂ ∂ , 所以 2 div[grad f (r f )] (r) f "( ) r = ′ + r 。 由div[grad f (r)] = 0,得2 f ′(r) + rf ′′(r) = 0,解此微分方程,得到 1 2 ( ) c f r c r = + , 其中c1 ,c2为任意常数。 4. 计算 ⎭ ⎬ ⎫ ⎩ ⎨ ⎧ ⋅ + ln( ⋅ ) 2 1 grad c r c r 其中c是常矢量,r = xi + yj + zk ,且c ⋅r > 0。 解 设 c = (c1 ,c2 ,c3 ) , ln( ) 2 1 u = c ⋅r + c ⋅r ,则 2( ) , 2( ) , 2( ) 3 3 2 2 1 1 c r c r c ⋅r = + ∂ ∂ ⋅ = + ∂ ∂ ⋅ = + ∂ ∂ c c z c u c y c u c x u , 所以 c r c c r c r c ⋅ = + ⎭ ⎬ ⎫ ⎩ ⎨ ⎧ ⋅ + ⋅ 2 1 ln( ) 2 1 grad 。 5. 计算向量场 ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ = x y a grad arctan 沿下列定向曲线的环量: (1)圆周( ) x y − + 2 2 2 2 ( − ) = 1, z = 0,从 轴正向看去为逆时针方向; 1 z (2)圆周 x y 2 2 + = 4, z = ,从 z 轴正向看去为顺时针方向。 解 经计算,可得 ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ = x y a grad arctan 2 2 1 ( , y x,0 x y = − + ), 2
y x-+ 它在除去z轴的空间上是无旋场。 (1)设L={(x,y)(x-2)+(y-2)=1=0},从=轴正向看去为逆时针 方向;={x,y,2)(x-2)2+(y-2)1:2=0,方向取上侧。由于=轴不 穿过曲面Σ,根据 Stokes公式, 「 rot ads=0 (2)令x=2cos0,y=2sin0,z=0,则 dy-yd 6.计算向量场r=xz(i+j+k)在点M(132)处的旋度,以及在这点沿 方向n=i+2j+2k的环量面密度。 解由 xy= xyz xy= 可得 r(M) 向量场r=xz(计++k)在点M1,32)沿方向n的环量面密度为 n li rdr= rotr(m) 7.设a=a计+a,+ak向量场,f(x,y,x)为数量场,证明:(假设函数 an,an,a.和f具有必要的连续偏导数) (1) div(rot a)=0 (3) grad(diva)-rot(rot a)=Aa 证(1)rota aa da 设a,aa.二阶偏导数连续,则
2 2 2 2 rot 0 y z y x x y x y ∂ ∂ ∂ = ∂ ∂ ∂ − + + 0 i j k a = x , 它在除去 z 轴的空间上是无旋场。 (1)设 { } 2 2 L x = − ( , y,z) (x 2) + ( y − 2) =1,z = 0 ,从 轴正向看去为逆时针 方向; z { } 2 2 Σ = ( , x y,z) (x − 2) + ( y − 2) ≤ 1,z = 0 ,方向取上侧。由于 轴不 穿过曲面 ,根据 Stokes 公式, z Σ d rot d 。 L Σ ⋅ = ⋅ = ∫ ∫∫ a s a S 0 (2)令 x y = = 2cosθ , 2sinθ ,z = 0,则 2 2 d L L xdy ydx x y − ⋅ = + ∫ ∫ a s 2 0 d 2 π = − θ = − π ∫ 。 6. 计算向量场r = xyz(i + j + k) 在点 M( , 1 3,2) 处的旋度,以及在这点沿 方向n = i + 2 j + 2k 的环量面密度。 解 由 rot x(z y) y(x z) z( y x) x y z xyz xyz xyz ∂∂∂ = = − + − + ∂ ∂ ∂ i j k r i j − k , 可得 rot r (M ) = −i − 3j + 4k 。 向量场r = xyz(i + j + k)在点 M( , 1 3,2) 沿方向n的环量面密度为 ⋅ = Σ ∫ ∂Σ Σ→ r dr M m( ) 1 lim rot r (M ) 3 1 ⋅ = n n 。 7. 设 向量场, 为数量场,证明:(假设函数 和 具有必要的连续偏导数) a = ax i + ay j + azk f x( , y,z) a a x y , ,az f (1)div(rot a) = 0; (2)rot (grad f ) = 0; (3)grad(diva) − rot(rot a) = ∆a 。 证(1) rot z y y x x z a a a a a a y z z x x y ⎛ ⎞ ∂ ∂ ∂ ∂ ⎛ ⎞ ∂ ∂ ⎛ = − ⎜ ⎟ + − + ⎜ − ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ ∂ ∂ ⎝ ⎠ ∂ ∂ ⎝ ∂ ∂ a i ⎞ ⎟ ⎠ j k 。 设ax , ay , az 二阶偏导数连续,则 3
div(rot a) 0。 ax\ ay az)ay( az ax)az( ax ay (2)rot(grad) Ox ay a (3)由 adive adiva grad(diva) a-a aa aa. a ax2 dxdy axd: andy ay2 ayd adz ayo Q:2k 以及 da da da ta ay az (②-p(a ay aa a2a rot(rot a) andy ay a=- dxdz aaaa aa 2a a2a aa a axa ax 得到 grad(diva)-rot(rota)=△ai+△a,j+△ak=△a 8.位于原点的点电荷q产生的静电场的电场强度为 E=9(x+y+k),其中r=√x2+y2+x2,2为真空介电常数。 tEO 求rotE。 解 3=x 3=x 3xy 3x 所以 rotE=0,(x,y,=)≠0
div(rot ) = 0 ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ ∂ ⎟ + ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ ∂ +⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ ∂ = y a x a x z a z a z y a y a x z y x z y x a 。 (2)rot (grad f ) y z fff x y z ∂∂∂ = = ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ 0 x i j k 。 (3)由 k a j a i a a x y ∂z ∂ + ∂ ∂ + ∂ ∂ = div div div grad(div ) i j ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ + ∂ ∂ ∂ + ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ = y z a y a x y a x z a x y a x a z x y z x y 2 2 2 2 2 2 2 2 k ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ + ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ ∂ + 2 2 2 2 z a y z a x z a z x y , 以及 a i j k ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ ⎟ + ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ + ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ − ∂ ∂ = y a x a x a z a z a y az y x z y x rot , rot(rot a) = i ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ − ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ x z a z a y a x y a x x z y 2 2 2 2 2 2 j k ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ − ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ + ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ∂ + ∂ ∂ − ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ + y z a y a x a x z a x y a x a z a y z a y x x z z y y z 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 , 得到 grad(diva) − rot(rot a) = ∆ax i + ∆ay j + ∆azk = ∆a 。 8. 位于原点的点电荷 q 产生的静电场的电场强度为 ( ) 4 3 0 E xi yj zk r q = + + πε ,其中r x = + y + z 2 2 2 ,ε 0为真空介电常数。 求rot E 。 解 0 3 3 3 3 4 4 ⎟ = − + = ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ ⎟ − ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ ∂ ∂ r yz r yz r y r z z y , 3 3 x z z r x r ∂ ∂ ⎛ ⎞ ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ − = ⎜ ⎟ ∂ ∂ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ 4 4 3 3 0 zx zx r r − + = , 3 3 y x x r y r ∂ ∂ ⎛ ⎞ ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ − = ⎜ ⎟ ∂ ∂ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ 4 4 3 3 0 xy xy r r − + = , 所以 rot , E 0 = ≠ (x y, ,z) 0。 4
9.设a为常向量,r=xi+y+k,验证 (1)V(axr)=0; (2)V×(axr)=2a; (3)V·(r·r)a)=2r·a 000 ax ay az 证(1) a( da.x-a 0 k (2)V a=-aJ 2(ai+aj+ak)=2 (3)V(rrh)=ar3),aa,y2)+2(a2)=2ra 10.求全微分(x2-2ydx+(y2-2x)d+(x2-2xy)d的原函数。 解记a=(x2-2y)i+(y2-2x)j+(x2-2xy)k,由于 所以向量场a=(x2-2y)i+(y2-2x)+(x2-2xy)k是一个无旋场,其原函 数为 U(xy2)=00(x2-2y)+(y2-2c)+(=2-2xy)+C xad+y+(2-2)h=5(+ 1证明向量场a=3-,i+x+yj(x>0)是有势场并求势函数。 证当x>0时 xy a 所以向量场a是有势场,其势函数为 )(x-y)dx+(x+ y)dy x dy+C=-arctan 2-In(x2+y2)+C 12.证明向量场a=(2x+y+z)yzi+(x+2y+2)x+(x+y+2)xk是有势场
9. 设a为常向量,r = xi + yj + zk ,验证: (1)∇ ⋅(a × r) = 0 ; (2)∇ × (a × r) = 2a ; (3)∇ ⋅((r ⋅r)a) = 2r ⋅ a 。 证(1) x y z a a a x y z x y z ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∇ ⋅(a × r) = 0 ( ) ( ) ( ) = ∂ ∂ − + ∂ ∂ − + ∂ ∂ − = z a y a x y a x a z x a z a y y z z x x y 。 (2) ( ) y z z x x y x y z a z a y a x a z a y a x ∂ ∂ ∂ ∇ × × = ∂ ∂ ∂ − − − i j k a r 2( ) x y z = + a a i j + a k = 2a 。 (3) 2 2 2 ( ) ( ) ( ) (( ) ) 2 x y z a x a y a z x y z ∂ ∂ ∂ ∇ ⋅ ⋅ = + + = ⋅ ∂ ∂ ∂ r r a r a 。 10. 求全微分( ) x y 2 2 − + 2 2 z dx ( ) y − xz dy + (z 2 − 2xy)dz的原函数。 解 记 a ( 2 )i ( 2 ) j ( 2 )k ,由于 2 2 2 = x − yz + y − xz + z − xy y a z x a x a y z a z a x y az y x z y x ∂ ∂ = − = ∂ ∂ ∂ ∂ = − = ∂ ∂ ∂ ∂ = − = ∂ ∂ 2 , 2 , 2 , 所以向量场 是一个无旋场,其原函 数为 a ( 2 )i ( 2 ) j ( 2 )k 2 2 2 = x − yz + y − xz + z − xy ( , , ) 2 2 2 (0,0,0) ( , , ) ( 2 ) ( 2 ) ( 2 ) x y z U x y z = x − yz dx + y − + xz dy z − + xy dz C ∫ 2 2 2 2 2 2 0 0 0 1 ( 2 ) ( ) 2 3 x y z = + x dx y dy + z − xy dz = x + y + z − xyz C ∫ ∫ ∫ + 。 11.证明向量场 ( 0) 2 2 2 2 > + + + + − = x x y x y x y x y a i j 是有势场并求势函数。 证 当 x > 0时, ⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ + + ∂ ∂ = + − − =⎟ ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎜ ⎝ ⎛ + − ∂ ∂ 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 x y x y x y x y x xy x y x y y ( ) , 所以向量场a是有势场,其势函数为 ( , ) 2 2 (1,0) ( ) ( ) ( , ) ( , ) x y x y dx x y dy V x y U x y C x y − + + = − = − + + ∫ 2 2 2 2 1 0 1 arctan ln( ) 2 x y dx x y y dy C x y C x x y x + = − − + = − − + + + ∫ ∫ 。 12.证明向量场a = (2x + y + z) yzi + (x + 2y + z)zxj + (x + y + 2z)xyk 是有势场, 5